10 και μία δεκαετίες πολιτικών διαιρέσεων
Οι διαιρετικές τομές στην Ελλάδα την περίοδο 1910-2017
Θανάσης Διαμαντόπουλος
Κομουνιστές κι εθνικιστές, αριστεροί και δεξιοί, βενιζελικοί και βασιλικοί, αντιστασιακοί και δωσίλογοι, καραμανλικοί και παπανδρεϊκοί, δημοκρατικοί και ολιγαρχικοί, βόρειοι και νότιοι, πρόσφυγες και ντόπιοι, οικουμενιστές και παραδοσιακοί ορθόδοξοι, μνημονιακοί κι αντιευρωπαϊστές, σε κάθε βήμα της ελληνικής ιστορίας μια εμφύλια διαμάχη παραμονεύει βγάζοντας στην επιφάνεια την έριδα που μοιάζει να φωλιάζει μόνιμα στο DNA των κατοίκων αυτού του τόπου. Σε κάθε λαό παρατηρούνται εμφύλιες συρράξεις που σε τελική ανάλυση μέσα από τη σύγκρουση φέρνουν μια καινούρια σύνθεση αναζωογονητική, ωστόσο οι Έλληνες μοιάζουν να τραβούν μέχρι τα άκρα τις διαιρετικές τομές τους ακολουθώντας το εκρηκτικό μεσογειακό ταμπεραμέντο τους που λειτουργεί σαν μια τρομακτική αυτοκαταστροφική δύναμη.
Αυτή η εξαιρετικά ενδιαφέρουσα σειρά συνοπτικών βιβλίων που παρουσιάζει ο συγγραφέας-διαπρεπής καθηγητής του Πάντειου Πανεπιστημίου, αποτελεί μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για την αναθεώρηση μύθων οι οποίοι κυριάρχησαν για πολλά χρόνια διχάζοντας και δηλητηριάζοντας την κοινή γνώμη.
Χρησιμοποιώντας ως αφετηρία τις διαιρετικές τομές που διέπουν τη σύγχρονη πολιτική ιστορία της Ελλάδας, ο καθηγητής Θανάσης Διαμαντόπουλος επιχειρεί μια παρουσίαση των εξελίξεων που σημάδεψαν τη χώρα ξεκινώντας από τις αρχές του εικοστού αιώνα, όταν οι κυρίαρχες μορφές του Βενιζέλου και του βασιλιά Κωνσταντίνου απέδειξαν για μία ακόμη φορά ότι μια από τις κατάρες της φυλής μας είναι η αδυναμία συνύπαρξης των διαφορετικών απόψεων – μάλιστα στη διετία 1915-17 η κατάσταση φάνηκε να ξεφεύγει από κάθε έλεγχο οδηγώντας σε προγραφές, διώξεις κι εκτελέσεις αντιπάλων που άγγιζαν μεγάλες μερίδες του πληθυσμού και δίχασαν τον λαό για μακρό χρονικό διάστημα. Παρά την άφθονη βιβλιογραφία που υπάρχει σχετικά με τις πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνα, είναι φανερό για τον μελετητή αυτής της περιόδου ότι πολλά γεγονότα καθοριστικής σημασίας για τη διαμόρφωση του νεοελληνικού κράτους, όπως η Μικρασιατική Καταστροφή –η μεγαλύτερη τραγωδία του τόπου από την εποχή της πτώσης της Κωνσταντινούπολης–, οι βαλκανικοί πόλεμοι που οριοθέτησαν τα σημερινά σύνορα, οι απροκάλυπτες επεμβάσεις και εισβολές των ξένων δυνάμεων που ισοπέδωσαν χωρίς αιδώ κάθε μορφή εθνικής κυριαρχίας, οι συνωμοσίες και τα παρασκήνια, όλα αυτά αποτελούν γεγονότα που ακόμα μοιάζουν να βρίσκονται στη σκιά κι απαιτούν τη δουλειά των ιστορικών για να ξεκαθαριστούν σε όλες τις πτυχές και τις λεπτομέρειές τους. Κι αν οι πρώτες τρεις δεκαετίες του περασμένου αιώνα σφραγίστηκαν από τη φιγούρα του Ελευθέριου Βενιζέλου με τις τρομερές αρετές και τις απίστευτες αδυναμίες, ήλθε η δεκαετία του σαράντα να λειτουργήσει σαν μια επιπλέον τομή μέσα στις τομές, απογειώνοντας τις εμφύλιες έριδες, χρησιμοποιώντας αυτή τη φορά το κομμουνιστικό κίνημα και τις λενινιστικές πρακτικές και προκαλώντας έναν πρωτοφανή κύκλο βίας και αίματος, τις πληγές του οποίου προσπαθεί να επουλώσει η κοινωνία μας μέχρι σήμερα.
Αυτή η εξαιρετικά ενδιαφέρουσα σειρά συνοπτικών βιβλίων που παρουσιάζει ο συγγραφέας-διαπρεπής καθηγητής του Πάντειου Πανεπιστημίου, αποτελεί μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για την αναθεώρηση μύθων οι οποίοι κυριάρχησαν για πολλά χρόνια διχάζοντας και δηλητηριάζοντας την κοινή γνώμη. Για παράδειγμα, ήταν πραγματικά δωσιλογικές οι κατοχικές κυβερνήσει και πως εξηγείται η απήχηση που είχαν στον λαό και στους πολεμιστές του αλβανικού μετώπου, ήταν πραγματικά συντηρητικοί και οπισθοδρομικοί οι πολιτικοί πριν την εμφάνιση του Ελευθέριου Βενιζέλου, κι αν ναι, τότε γιατί στην εποχή τους η Ελλάδα διπλασίασε τα σύνορά της σημειώνοντας επιτυχίες ανεπανάληπτες, ενώ στη συνέχεια η χώρα οδηγήθηκε στη μεγαλύτερη τραγωδία της σύγχρονης εποχής του Ελληνισμού, τη Μικρασιατική Καταστροφή; Κι επιπλέον, για ποιο λόγο από ένα σημείο κι ύστερα όλοι οι στενοί συνεργάτες του Βενιζέλου, όπως ο Καφαντάρης κι ο Παπαναστασίου, στράφηκαν με σφοδρότητα απερίγραπτη εναντίον του πρώην αρχηγού τους; Μήπως κάτι δεν πήγαινε καλά με την εκρηκτική προσωπικότητα του μεγάλου Κρητικού ηγέτη; Όλα αυτά είναι ερωτήματα κραυγαλέα που τίθενται στις σελίδες του βιβλίου αναμένοντας εκείνους τους σοβαρούς ιστορικούς που θα διεξάγουν περαιτέρω έρευνα δίνοντας απαντήσεις πειστικές.
Είναι καιρός πια οι ιστορικοί μας να θέσουν τον δάκτυλον επί τον τύπον των ήλων, κι αν αυτό είναι πια μια πραγματικότητα σε ό,τι αφορά τη δεκαετία του σαράντα με την απομυθοποίηση της κομμουνιστικής ιδεολογίας, η σκιά της οποίας απλώθηκε σαν φάντασμα πάνω από την ιστοριογραφία της μεταπολίτευσης, οι πρώτες δεκαετίες του αιώνα μοιάζουν να μην έχουν εξερευνηθεί όπως θα έπρεπε. Η εργασία του καθηγητή Διαμαντόπουλου, απομακρυσμένη από μεροληπτικές τοποθετήσεις και κλισέ παραμορφωτικά, κρατώντας αποστάσεις από φανατισμούς και ιδεοληψίες, κινείται ασφαλώς στην ορθή κατεύθυνση.
Απόστολος Σπυράκης
https://diastixo.gr/kritikes/meletesdokimia/8773-politikes-diereseia
