Το τείχος του Βερολίνου μοιάζει με το μυθιστορηματικό τέλος ενός έργου που κράτησε πάνω από εκατόν πενήντα χρόνια. Με αρχή, μέση και τέλος. Το κομμουνιστικό φαινόμενο, το μεγαλύτερο απελευθερωτικό κίνημα του 20ου αιώνα που αγκάλιασε εκατομμύρια ανθρώπους, αφού διέγραψε μια αιματηρή πορεία ανόδου, έφθασε να κυριαρχήσει, να περάσει στην εξουσία, να εγκαθιδρύσει ανελεύθερα κι αντιπαραγωγικά καθεστώτα και να αυτοακυρωθεί.Το τείχος, με τον τρόπο που έπεσε, εκφράζει με τον καλύτερο τρόπο αυτό το πνεύμα της αυτοακύρωσης των κομμουνιστικών καθεστώτων. Η αυτενέργεια της ανατολικογερμανικής κοινωνίας υπήρξε τόσο απρόβλεπτη και μαζική που παρέλυσε κάθε σκέψη (που οπωσδήποτε θα έγινε) για καταστολή.
Η επιζητούμενη σε αυτές τις περιπτώσεις επιστροφή στο παρελθόν, έφτασε πλέον να μην μπορεί να γίνει (κάτι που τουλάχιστον συνειδητοποίησε πολύ έγκαιρα η Σοβιετική εξουσία και ο Γκορμπατσωφ).
Η κοινωνία της Ανατολικής Γερμανίας είχε τόσο πολύ απομακρυνθεί από το κομμουνιστικό καθεστώς, επιζητούσε τόσο πολύ την απαλλαγή της από αυτό, που αυθόρμητα, γκρεμίζοντας το τείχος, δεν είχε προλάβει να δει το μέλλον της. Οι προβληματισμοί μιας αντικαθεστωτικής διανόησης (που λειτουργούσε στην Ανατολική Γερμανία) και που περιστρεφόταν γύρω από την προοπτική της ύπαρξης δύο Γερμανιών, δεν είχαν κι αυτοί προλάβει να πάρουν ακόμα την μορφή ενός πολιτικού σχεδίου κι άρα δεν μπορούσαν να επηρεάσουν την πορεία των εξελίξεων.
Η όλη κατάσταση έτσι, αναγκαστικά και μέσω πολιτικών πρωτοβουλιών που ανέλαβε η Δυτική Γερμανία, κατέληξε στη λύση της ένωσης των δύο Γερμανιών, που με τη σειρά της οδήγησε στην σημερινή πολιτική ένωση και ταυτόχρονα τον κοινωνικό διαχωρισμό της νέας ενιαίας Γερμανίας.
Η πορεία των πραγμάτων δεν δικαίωσε τους πόθους και τις ελπίδες των ανατολικογερμανών. Στη θέση του παλιού τείχους έχει υψωθεί ένα κοινωνικό αδιαπέραστο τείχος που πολύ δύσκολα πλέον μπορεί να ανατραπεί.
Στη ζωή δεν λίγες οι φορές όπου τα πράγματα, παρά τα επιφαινόμενα, δεν πάνε πάντα μπροστά και ειδικά όταν συμβαίνει να καπελώνονται πολιτικά, αυθόρμητα, προοδευτικά κινήματα.
