Μέσα σε όλα μας έτυχε κι αυτό. Να αναλάβει τον ΠΑΟΚ ο Ζαγοράκης. Και να αναθερμανθεί η σχέση της πόλης με τον ΠΑΟΚ. Και όπου σταθείς και όπου βρεθείς να πέφτεις σε συζητήσεις για τον ΠΑΟΚ.
Η Θεσσαλονίκη, για όσους την έχουν ζήσει, ξέρουν ότι έχει την τάση να περιστρέφεται γύρο από τον μικρόκοσμό της. Να βράζει στο ζουμί της. Να ορίζεται αντιθετικά με τους «χαμουτζίδες» να αναζητά ανύπαρκτες ενότητες «καρντάσικες», να κολακεύεται με σάλτες περί «ερωτικής πόλης» πού έντεχνα της σερβίρουν όλοι οι καλλιτέχνες πού έρχονται να κάνουν μια «αρπαχτή» στην πόλη….. Επαρχιώτικη κατάσταση από τις πιο σκληρές και πρωτόγονες. Εκμεταλλεύσιμη στο έπακρο.
Δεν είναι η οικονομική ευρωστία της Αθήνας, η συγκέντρωση όλης της οικονομικής, πολιτικής και πολιτιστικής δραστηριότητας (μόνο αυτή), πού δημιουργεί την τάση φυγής όλων όσων δεν συμβιβάζονται με αυτό το κλίμα. Είναι τα ίδια τα ασφυκτικά πλαίσια που βάζει η πόλη στους «ανήσυχους» πολίτες της. Δεν παραγνωρίζουμε το στοιχείο της επαγγελματικής σταδιοδρομίας. Μπορεί κανείς να το δεχτεί και να το κατανοήσει και, με βάση αυτό, να εξηγήσει τις μετακινήσεις ορισμένων καλλιτεχνών. Όχι όμως όλων. Υπάρξανε κι αυτοί πού έφυγαν και φεύγουν χωρίς να έχουν τέτοιους στόχους, απλά δεν τους «σηκώνει» ο τόπος.
Το βασικότερο από όλα παραμένει η διαμόρφωση πολιτικών, πολιτιστικών χώρων αναφοράς στην πόλη. Και σε ότι αφορά αυτό υπάρχει ένα μεγάλο κενό.
Η «Διαγώνιος» του Ντίνου Χριστιανόπουλου δεν υπάρχει (πού γαλούχησε μιαν ολόκληρη γενιά λογοτεχνών κι όχι μόνο), όπως καί η «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ» του Βελλίδη (ισάξια κατά κάποιο τρόπο με τις εφημερίδες του κέντρου), η Νομική, η Φιλοσοφική, το Αριστοτέλειο γενικά σαν χώρος επιστημονικού και μορφωτικού κύρους, η Αριστερά με την πολύπλευρη (αγωνιστική και πνευματική) παρουσία της, το Φεστιβάλ κινηματογράφου και οι οραματισμοί του Παύλου Ζάννα, η Έκθεση, σημείο αναφοράς και τόπος συνάντησης όλων των Βορειοελλαδιτών, το φεστιβάλ τραγουδιού, (το παλιό), πού κατέγραφε χρόνο το χρόνο την εξέλιξη του ελληνικού τραγουδιού, οι φοιτητικοί χώροι (μπουάτ, βιβλιοπωλεία, δισκάδικα, καφενεία κλπ.).
Όλα αυτά έδιναν έναν δυναμικό τόνο στην πόλη, ένα αυστηρό περίγραμμα των τάσεων πού την διαπερνούσαν και καθόριζαν την φυσιογνωμία της. Η Θεσσαλονίκη εξέπεμπε κάτι το δημιουργικό και διεκδικούσε σημαντική συμβολή στα πολιτιστικά δρώμενα της μεταπολεμικής Ελλάδας. Πρωτοπορούσε σε θεσμούς (δύο φεστιβάλ, έκθεση) διέθετε πανεπιστημιακούς κύρους ( Τριανταφυλλίδης, Κακριδής, Ανδρόνικος, Μάνεσης, Φατούρος, Μαρωνίτης κ.α.), έντυπα πανελλαδικής σχεδόν εμβέλειας καθώς και πολιτιστικές κινήσεις με αξιόλογο ντόπιο δυναμικό.
Όλα αυτά παρήκμασαν ένα προς ένα. Η πόλη ορφάνεψε. Μετατράπηκε σε ένα φθηνό επαρχιακό κέντρο. Δεν συντηρητικοποιήθηκε, όπως ισχυρίζονται πολλοί υπολογίζοντας τα πράγματα παραταξιακά (λόγο εκλογικής υπεροχής της ΝΔ). Έχασε κάθε πνευματική της ταυτότητα, κάθε της θύλακα σοβαρής και αξιόπιστης παρουσίας. Κι αυτό αφορά όλους τους χώρους. Μετατράπηκε στην πόλη των γραφικών, του λαϊκισμού, της Μακεδονικής εθνικοφροσύνης, του Βυζαντινισμού και του νέο-ορθόδοξου αναχρονισμού.
Στη Θεσσαλονίκη κυριαρχεί ένας τύπος δημόσιου προσώπου. Ο γραφικός. Άτομα με μια ιδιότυπη συμπεριφορά, μεγαλόσχημη, παραστατική που έχουν λίγο πολύ την ίδια εμφάνιση. Δεν μιλάμε μόνο για κάποια ονόματα πανελληνίως γνωστά (Ψωμιάδης, Ζουράρις, Παπαθεμελής, Πιπερόπουλος, Ρασούλης, Χάρυ Κλιν κλπ). Μιλάμε για μια εκτεταμένη κατάσταση παραγόντων της πόλης πού χαρακτηρίζουν το πολιτισμικό της επίπεδο. Δεν είναι τυχαίο το εκλογικό ποσοστό του ΛΑΟΣ στη Θεσσαλονίκη, ο σχηματισμός του «Μακεδονικού» ψηφοδέλτιου, οι παλινωδίες του Μπουτάρη, η εκλογική εμφάνιση των οικολόγων (με επίκεντρο τη Θεσσαλονίκη), οι τοπικές εκπροσωπήσεις των κομμάτων, η «χρυσή μετριότητα» του Αριστοτέλειου, το χαμηλό επίπεδο του τοπικού τύπου και των Μίντια, οι συχνές παρουσίες Πάγκαλου, Καρατζαφέρη και οι κρασοκατανύξεις με πέντε – δέκα χαρακτηριστικούς πάντα τύπους (μέσω ΤV) στα υποβαθμισμένα ουζερί της πόλης.
Η γραφικότητα της κατάστασης είναι ολοκληρωτική. Ένα ιδιόμορφο και μοναδικό κατεστημένο πού κυριολεκτικά συνωστίζεται κι αγωνιά για την διεύρυνση της αναγνώρισής του στη «πρωτεύουσα του Βορρά». Όλοι εδώ στην «καρντασούπολη» οι γραφικοί της πόλης και πάσης Ελλάδος. Κατακλυσμός προσελεύσεων, πληρότης 100%. Άντε να ανασάνεις. Βαριά κληρονομιά. Με διαμορφωμένο κοινωνικό υπόβαθρο και συντριπτικούς πολιτισμικούς συσχετισμούς πού δύσκολα ανατρέπονται.
Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά μας προέκυψε, τελευταία, και ο ΠΑΟΚ. Και ήρθε και έδεσε το πράγμα.
«Όλα μαζί κι ο έρωτας είναι πράγματα πολύ αμφίβολα και απίθανα.
Παραλίγο να μην ήσαν καθόλου» γράφει κάπου ο Σκαρίμπας. Ας προσπαθήσουμε να το σκεφτούμε και έτσι, «Σκαριμπικά» το θέμα. Ίσως νοιώσουμε καλύτερα.
Μήλιος Χ.
