Μεγάλη Βρετανία: Το προς αποφυγή παράδειγμα.

Μ

Τελικά Brexit αντί για Grexit.
Ποιος να το φανταστεί ότι θα συνέβαινε ένα τέτοιο «πολιτικό ατύχημα», ότι οι Ευρωπαϊκές εξελίξεις θα έπαιρναν μια τόσο αναπάντεχη τροπή.

Αντί για τον Τσίπρα λοιπόν ο Κάμερον. Ο μοιραίος ηγέτης που συνέδεσε το όνομά του με την έξοδο μιας χώρας από την Ενωμένη Ευρώπη. Η πρωτιά, χωρίς καλά-καλά να το αντιληφθούμε, πέρασε σε άλλα χέρια. Η Ελλάδα παραμένει στους 27 αλλά και στον στενό πυρήνα της Ευρωζώνης και θα αποφασίσει για τους όρους του διαζυγίου. Και βέβαια προκειμένου να ανακοπεί (ή και να επιβραδυνθεί) οποιαδήποτε περίπτωση ντόμινο θα πρέπει να υπάρξει μια παραδειγματική διακοπή σχέσεων τουλάχιστον κοντοπρόθεσμα με την Μεγάλη Βρετανία. Να φανεί καθαρά ότι οποιαδήποτε αυτονόμηση συνεπάγεται τεράστια κόστη. Κι αυτό είναι κάτι που απορρέει από τους άγραφους νόμους της πολιτικής κι όχι από κανέναν στείρο εκδικητισμό (όπως αναμασά διαρκώς η τρέχουσα δημοσιογραφία). Η ηγεσία της Ε.Ε. είναι υποχρεωμένη να είναι σκληρή απέναντι στην Μεγάλη Βρετανία αν θέλει να διατηρήσει τον έλεγχο των καταστάσεων.

Η έξοδος της Μεγάλης Βρετανίας από την Ευρώπη αποτελεί αναμφίβολα μια καμπή στις διεθνείς εξελίξεις των τελευταίων χρόνων.
Σηματοδοτεί την είσοδο σε μια εποχή κρίσης της στρατηγικής της Ευρωπαϊκής ενοποίησης. Στην περίοδο αυτή η Ε.Ε θα κληθεί να αντιμετωπίσει ξανά (ίσως και πιο ουσιαστικά αυτή τη φορά) το εθνικό ζήτημα  κάτι που φαίνονταν να ήταν λυμένο και ξεπερασμένο για ένα διάστημα  αλλά η ζωή απέδειξε ότι  παραμένει σε ισχύ και ότι μπορεί να αναζωπυρώνεται και να απειλεί το οικοδόμημα της ενωμένης Ευρώπης. Η άνοδος της ακροδεξιάς στην Ευρώπη στηρίζεται στην επιστροφή του εθνικού ζητήματος. Αναμοχλεύει εθνικά μίση και πάθη, εθνικές ευαισθησίες, μιλά για κυριαρχικά δικαιώματα, για ανεξαρτησίες, εθνικές δημοκρατίες,  κλπ. Υπόσχεται την επιστροφή στο παρελθόν, στην διαιρεμένη Ευρώπη των ισχυρών εθνικών κρατών που οι αντιθέσεις τους έπνιξαν στο αίμα για μισό αιώνα όλη την ανθρωπότητα. Η νοσταλγία των αυτοκρατορικών μεγαλείων επανέρχεται όχι μόνο στην Αγγλία αλλά και στην Γαλλία, Αυστρία, Ουγγαρία και έπεται συνέχεια. Από κοντά και η ουτοπία της αριστεράς για την «Ευρώπη των λαών» (ο λαϊκισμός σε οικουμενικό επίπεδο) που την κατατάσσει στο γενικό ρεύμα του Ευρωσκεπτικισμού που πριονίζει όμως κι αυτός με τον δικό του «δημοκρατικό» τρόπο την υπόθεση της Ευρωπαϊκής ενοποίησης. Έτσι βέβαια καταλήγει να γίνεται ουρά της ακροδεξιάς συμπλέοντας μαζί της στα εθνικοδημοκρατικά της αιτήματά γεγονός όμως που δεν φαίνεται να την απασχολεί και να την προβληματίζει ιδιαιτέρως.

Η ενοποίηση της Ευρώπης, σαν συγκεκριμένο ιστορικό εγχείρημα, κινείται από συγκεκριμένες δυνάμεις  την Γαλλία, την Βόρεια Ιταλία, το Βέλγιο την Ολλανδία, με βασικό κορμό την Γερμανία. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν άλλες δυνάμεις να μπορούν να ηγηθούν μιας άλλης διαδικασίας ενοποίησης της Ευρώπης (εκτός από τους λαούς της Ευρώπης που θα οικοδομήσουν μελλοντικά μιαν «άλλη Ευρώπη των λαών» κατά τον ΣΥΡΙΖΑ). Μιλάμε επόμενα για ένα συγκεκριμένο ιστορικό εγχείρημα κι όχι γενικά και αφηρημένα.
Και δεν μπορεί να διαφωνεί κανείς με τον ηγεμονικό ρόλο της Γερμανίας. Δικαιωματικά της ανήκει. Η ενοποίηση της Ευρώπης γίνεται υπό αυτές τις συνθήκες και όχι υπό άλλες. Και τέλος πάντων σε μια ενωμένη Ευρώπη ισότιμοι μπορεί και πρέπει να είμαστε αλλά ισοδύναμοι ποτέ. Θα μετράει πάντα το ειδικό βάρος του καθενός. Οι  λεγόμενες εξισωτικές θεωρίες μόνο με την δημοκρατία δεν έχουν σχέση και την ζωή. Αναφέρονται ευθέως σε ολοκληρωτικές καταστάσεις και των δύο αποχρώσεων που είναι εκ διαμέτρου αντίθετες με ότι ισχύει στις μέρες μας σε όλο τον ελεύθερο κόσμο.

Το δίλημμα για τις Ευρωπαϊκές χώρες χθες και σήμερα  αφορά την ένταξη σε αυτό το εγχείρημα της ενοποίησης ή την τοποθέτηση έξω από αυτό. Κι αυτό δεν μπορεί να είναι υπόθεση δημοψηφισμάτων. Η πολιτική δια των δημοψηφισμάτων, στη λογική της προέκταση, σημαίνει πολιτική να κάνει ο λαός. Αν αυτό δεν είναι έσχατος λαϊκισμός τι είναι;
Τα δημοψηφίσματα έχουν ένα πολιτικό νόημα στην περίπτωση που ο ρόλος τους είναι επικυρωτικός – νομιμοποιητικός κι όχι αποφασιστικός. Οι πολιτικές ηγεσίες πρέπει να αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους. Αυτή  είναι  η ουσία της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Η μεγάλη υπόθεση της Ευρωπαϊκής ενοποίησης απαιτεί πολιτική οργάνωση και σχεδιασμό, υπεύθυνες πολιτικές ηγεσίες και δεν μπορεί να δοκιμάζεται από διαδικασίες δημοψηφισμάτων. Μια τεράστια υπερεθνική δομή δεν μπορεί παρά να στήνεται από τα πάνω. Μέσα από την διαδικασία  των δημοψηφισμάτων να μην ξεχνάμε, είχε παλιότερα ακυρωθεί και η ψήφιση του Ευρωπαϊκού συντάγματος και είχε ανακοπεί μια ολόκληρη προσπάθεια θεσμικής ολοκλήρωσης της Ε.Ε. Αλλά και η ένταξη της Ελλάδας στην Ε.Ε. το 1978 αποκλείεται να γίνονταν μέσα από δημοψήφισμα.
Η Ευρώπη να τονίσουμε, με το τεράστιο δημογραφικό της πρόβλημα είναι περισσότερο συντηρητική στην βάση παρά στην κορυφή. Και το δημοψήφισμα στην Βρετανία το κέρδισε η ύπαιθρος και η τρίτη ηλικία και το έχασαν τα μεγάλα αστικά κέντρα και η νεολαία. Μετά σου λέει ο ΣΥΡΙΖΑ ότι «η Ευρώπη δεν πείθει τους λαούς της». Ποιους δεν πείθει; Το έψαξε;
Οι προσφυγές λοιπόν σε δημοψηφίσματα μόνο κακό μπορεί να κάνουν στην υπόθεση της Ευρωπαϊκής ενοποίησης. Είναι τόσο σύνθετο και τόσο πολιτικό το πρόβλημα της οικοδόμησης της Ενωμένης Ευρώπης που είναι αδύνατον να  προχωρήσει με λαϊκισμούς και δημαγωγίες.

Η Μεγάλη Βρετανία από την μεριά της  φρόντισε σε όλη την διάρκεια τις συμμετοχής της στην Ε.Ε. να κρατήσει  αποστάσεις. Από την εποχή της Θάτσερ πρόβαλε συνεχώς ζητήματα ειδικής μεταχείρισης. Αλλά το σημαντικό ζήτημα πάνω στο οποίο διαχωρίστηκε κάθετα ήταν στο θέμα του ενιαίου νομίσματος. Κι αυτό έκανε την διαφορά. Γιατί το νόμισμα, το κάθε νόμισμα, δεν είναι απλά ένα μέσο συναλλαγής.
Το νόμισμα είναι ένα από τα στοιχεία που δημιουργούν μια συλλογική ταυτότητα.
Δεν είναι τυχαίο ότι όλοι οι εθνικισμοί έχουν αναφορά στο εθνικό νόμισμα. Πίσω από τον Βρετανικό εθνικισμό υπάρχει η στερλίνα και πίσω από τον Ελληνικό η δραχμή. Κάτι ανάλογο αναμένονταν να συμβεί και με το Ευρώ. Να συμβάλει δηλ. στην δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού συναισθήματος και μιας Ευρωπαϊκής ταυτότητας.  Και αυτό όντως, σε μεγάλο βαθμό, έχει συμβεί. Το Ευρώ δεν είναι απλώς ένα νόμισμα, εκφράζει το Ευρωπαϊκό πνεύμα, την ιδέα της Ενωμένης Ευρώπης.
Αλλά το Ευρώ δεν ενώνει μόνο αλλά και διασπά και χωρίζει. Αν η Βρετανία ήταν στην Ευρωζώνη το δημοψήφισμα θα ήταν Στερλίνα ή Ευρώ. Ο διαχωρισμός θα γίνονταν πάνω στο νόμισμα. Αλλά οι Αγγλοι είχαν κρατήσει τις αποστάσεις τους και φυσιογνωμικά και μέσω του νομίσματος είχαν διατηρήσει την εθνική τους ταυτότητα περισσότερο από τους Γερμανούς και τους Γάλλους. Γι αυτό και ήταν πιο εύκολο να φύγουν. Είναι αυτοί που ένιωθαν λιγότερο από όλους Ευρωπαίοι.

Όλα αυτά (οι εθνικοί διαχωρισμοί δηλ.) να σκεφτούμε ότι συμβαίνουν στην εποχή της παγκοσμιοποίησης δηλ. της παγκόσμιας αλληλεξάρτησης των κοινωνιών όπου η ευαισθητοποίηση των πολιτικών και κοινωνικών εξελίξεων αυξάνεται ραγδαία. Αρκεί «να βήξει κάποιος σε μια μεριά του κόσμου για να γριπωθεί ο άλλος».
Αυτή την εποχή η προοδευτικότητα και ο αναχρονισμός είναι εύκολα διαγνώσιμα.
Οι εθνικές περιχαρακώσεις κάθε μορφής και για οποιοδήποτε λόγο συνιστούν ένα είδος κίνησης σε αντίθετη κατεύθυνση. Επιδιώκουν την επιστροφή στο παρελθόν την στιγμή που τα περιθώρια για εθνικούς αυτοπροσδιορισμούς  και ανεξάρτητες πολιτικές στενεύουν διαρκώς. Γίνεται φανερό ότι όλα αυτά οδηγούν σε τραγικές αντιφάσεις κι αδιέξοδα. Δεν είναι συμβατά με την νέα διεθνή πολιτική και οικονομική πραγματικότητα. Είναι ο σκοτεινός δρόμος των κάθε φύσεως εθνικισμών, αριστερών και δεξιών. Γι’ αυτό στην Αγγλία φαίνεται να κάνουν από την αμέσως επόμενη μέρα μιαν άλλη ανάγνωση του δημοψηφίσματος. Θα δούμε βέβαια αυτό που θα καταλήξει. Είναι νωρίς ακόμα.

Προς το παρόν η  Αγγλία με την τελευταία της απόφασή  περνά στην περιφέρεια της Ευρώπης. Το κέντρο των εξελίξεων όπως να το κάνουμε θα παραμείνει στην Ενωμένη Ευρώπη των 27 χωρών. Μένει να δούμε το Βρετανικό δημοψήφισμα αν και κατά πόσο θα επηρεάσει τελικά τα Ευρωπαϊκά πράγματα από εδώ και πέρα. Αν θα γίνει παράδειγμα προς μίμηση ή προς αποφυγή. Ο χρόνος θα δείξει.

Μήλιος Χρήστος

Σχετικά με τον Συγγραφέα

Σχόλια

Kατηγορίες

Ιστορικό