Ο Κώστας Μπαλάφας έφυγε από τη ζωή πρόσφατα, στα 91 του χρόνια. Ήταν γόνος αγροτών από την Κυψέλη Άρτας, ένα ορεινό χωριό της Ηπείρου. Αναγκάστηκε για βιοποριστικούς λόγους σε πολύ μικρή ηλικία να μεταναστεύσει καταρχήν στην Άρτα και στη συνέχεια στην Αθήνα.
Ο πόλεμος του ’40, η Κατοχή και η συμμετοχή του στην εθνική αντίσταση, καθώς το 1942 ανέβηκε στο βουνό και κατατάχθηκε στον ΕΛΑΣ, αποτέλεσαν σταθμούς στη ζωή και το έργο του. Μέσα από τις τονικές διαβαθμίσεις του ασπρόμαυρου απέδωσε την οδύνη και τον πόνο του πολέμου, αλλά και τον ηρωισμό και την αυταπάρνηση της γενιάς του, που αποτυπώθηκε στο φωτογραφικό του λεύκωμα “Το Αντάρτικο στην Ήπειρο 1940-1944”.
Γράφει ο ίδιος στο λεύκωμα, “…Θέλω να δώσω ένα γνήσιο ντοκουμέντο καταχωρημένο σε εικόνα με τον αμείλικτο ρεαλισμό του φωτογραφικού φακού, όπως τον είδα και τον κατέγραψα με τη φωτογραφική μου μηχανή.
Από το 1945 μέχρι το 1951 εργάστηκε ως διερμηνέας, σε μία βρετανική ομάδα μηχανικών, που έκανε αποκαταστάσεις συγκοινωνιών μετά τον πόλεμο και αργότερα στη ΔΕΗ. Με τον τρόπο αυτό γύρισε σχεδόν όλη την Ελλάδα, φωτογραφίζοντας την. Από την καταγραφή των μεγάλων γεγονότων, ο φακός του, αρχίζει να εστιάζει στις ιστορίες της καθημερινής πάλης για επιβίωση αλλά και της παρθένας ακόμη ελληνικής υπαίθρου, αποτυπώνοντας ρεαλιστικά την πραγματικότητα χωρίς όμως να την αναπαριστά πιστά. Συγχρόνως εξελίχθηκε σε λεπτομερή καταγραφέα της ελληνικής παράδοσης και της λαϊκής τέχνης. Ακόμη ο νεοσύστατος τότε οργανισμός της ΔΕΗ τού έδωσε την ευκαιρία ν’ ασχοληθεί και με την κινηματογράφηση. Στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης το 1960, η ΔΕΗ έκανε πειραματικές τηλεοπτικές εκπομπές. Με τα μηχανήματα που χρησιμοποιήθηκαν τότε, συστήθηκε λίγο αργότερα το κρατικό κανάλι της ΕΙΡΤ. Το πρώτο ολοκληρωμένο φιλμ της ΔΕΗ γυρίστηκε στα 1960 ήταν τα πρώτα «Δωδώνεια», με πρωτεργάτη τον Κώστα Μπαλάφα, ο οποίος έκτοτε καθιερώθηκε και ως κινηματογραφιστής.
Λέει ο ίδιος σε μία συνέντευξή του “…ότι θέλω να φωτογραφίσω γίνεται στη φαντασία μου πρώτα και μετά το παίρνω. Δεν παίρνω στην τύχη φωτογραφίες, τακ, τακ, τακ ετούτο το άλλο. Παίρνω ορισμένες λειτουργικές ενότητες που με εντυπωσιάζουν αλλά έχουν ένα βαθύτερο νόημα. Εφόσον βρεθώ στο χώρο όπου το θέμα με συγκινεί τότε σχηματίζω εικόνες με το μυαλό. Κι αυτές τις εικόνες καραδοκώ τη στιγμή και τη θέση που θα τις πάρω…”.
και συνεχίζει “…πρέπει, να τραβήξει (ο φωτογράφος) ότι θα του κεντρίσει την ψυχή, να αποδώσει στην εικόνα όλη την ψυχική διεργασία που γίνεται μέσα του. Πρέπει να μπορεί να αποδώσει τα ερεθίσματα του νου και της καρδιάς, γι’ αυτό χρειάζεται να’ ναι καλλιεργημένος. Να μην τον ενδιαφέρουν ταχύτητες και διαφράγματα, να μελετάει ποίηση, λογοτεχνία, ζωγραφική και γενικά να έχει εικόνες ιδεατές μέσα του. Οι καλλιτέχνες μεταφέρουν βιώματα, οι μεγάλοι φωτογράφοι Capa, lange, Trully, είχαν ποιότητα γιατί κατάφεραν και μετέφεραν την συγκίνηση στην εικόνα…”.
Είναι γνωστό ότι οι σύγχρονες κοινωνίες είναι κορεσμένες από άπειρες φωτογραφίες που εκτελούν μια εξαιρετική ποικιλία λειτουργιών. Η δυνατότητα όμως της φωτογραφικής μηχανής να επεκτείνει την ανθρώπινη όραση πέρα από τις συνήθεις ικανότητες της, στα χέρια ευαίσθητων καλλιτεχνών, όπως ο Κώστας Μπαλάφας μέσα από την εναλλαγή ρεαλισμού και αφαίρεσης, πάντα θα συγκινούν.
Στοιχεία για τη ζωή και το πλήρες έργο του Κ. Μπαλάφα στην ιστοσελίδα www.costasbalafas.gr
