Οι εξεγέρσεις στον Αραβικό κόσμο και το Διαδίκτυο

Ένας νέος άνθρωπος αυτοπυρπολήθηκε στην Τυνησία (το παράδειγμα της περιοχής κατά τη Δύση) διαμαρτυρόμενος για τη φτώχεια και την ανεργία. Αυτή ήταν κυριολεκτικά και μεταφορικά η σπίθα γι’ αυτά που ακολούθησαν και οδήγησαν στην ανατροπή του απολυταρχικού καθεστώτος και τη φυγή του προέδρου Μπεν Αλί.
Το κύμα της εξέγερσης τρέχοντας με ταχύτητες διαδικτύου, απλώθηκε σ’ όλο τον αραβικό κόσμο. Ζούμε σε μια εποχή που ανάγει στο δευτερόλεπτο το άγνωστο σε γνωστό και μετατρέπει το μακρινό σε κοντινό και το τοπικό σε παγκόσμιο.
Είχαν προηγηθεί οι αποκαλύψεις του Wikileals γι’ αυτά που γνώριζαν οι ΗΠΑ, περί της φοβερής διαφθοράς του καθεστώτος.  Μάλιστα υπήρξε και ένας  ιστότοπος για τα τηλεγραφήματα προς το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ειδικά για την Τυνησία (στα πρότυπα του Wikileaks) το tunileaks.org. Στην οργή που ξεχείλιζε από την απότομη αύξηση της τιμής των βασικών αγαθών (λόγω της νέας παγκόσμιας διατροφικής κρίσης), την ανεργία τη στέρηση βασικών πολιτικών δικαιωμάτων, οι αποκαλύψεις συνέβαλαν στα επερχόμενα. Βέβαια ερμηνείες για τα αίτια της εξέγερσης γράφονται και θα συνεχίσουν να γράφονται. Οι εξεγέρσεις όμως, ως ένας συνδυασμός καταστάσεων που πυροδοτείται σε μια χρονοστιγμή, όπως κι αυτές που ζούμε, παραμένουν και θα παραμένουν απρόβλεπτες.
Σε μια κοινωνία όπου το 60% του πληθυσμού είναι κάτω των 30 ετών,  και ζει σε ασφυκτικές συνθήκες, αυτοί οι νέοι αποτελούν τον πυρήνα της εξέγερσης. Δεν οργανώθηκε από κάποιο κόμμα ή από κάποιο εξόριστο ηγέτη. Δεν έχει θρησκευτικό (ισλαμικό) χαρακτήρα. Σε μια χώρα με μικρή προσβασιμότητα στο Internet, μια μικρή αλλά κρίσιμη μάζα μορφωμένων νέων χρησιμοποίησε το διαδίκτυο ως βασικό μέσο συντονισμού και οργάνωσης των κινητοποιήσεων. Αλλά και ως εναλλακτικό μέσο ενημέρωσης προς τον υπόλοιπο κόσμο αφού στα εγχώρια ΜΜΕ ασκείται απόλυτη λογοκρισία. Η αξιοποίηση των υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης (Facebook,Twitter κλπ.), των blogs  και όλων των ιντερνετικών εφαρμογών, από την πρώτη στιγμή, έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στη μετάδοση της είδησης της αυτοπυρπόλησης, στον πολλαπλασιασμό των κινητοποιήσεων αλλά και στην συνέχιση τους, με σύνθημα «Ο δικτάτορας έπεσε, η δικτατορία όχι ακόμη».
Στην Αίγυπτο, που πέρασε το κύμα της εξέγερσης, η 25 Ιανουαρίου ήταν η πρώτη διαδήλωση αλληλεγγύης προς την Τυνησία (μέρα οργής ονομάστηκε), η οποία πολύ σύντομα εξελίχθηκε σε μια σειρά αντικυβερνητικών διαδηλώσεων, με αίτημα την αποπομπή του καθεστώτος Μουμπάρακ. Τα ίδια ακριβώς κινηματικά χαρακτηριστικά ισχύουν και στην Αίγυπτο. Οι νέοι πρωτοστατούν, μεταξύ αυτών και μια ομάδα που δραστηριοποιείται στο διαδίκτυο, το “κίνημα της 6ης Απριλίου” (http://shabad6april.wordpress.com), η οποία ξεκίνησε το 2008, με εκδηλώσεις συμπαράστασης στις απεργίες βιομηχανικών εργατών. Συνέχισε τις κινητοποιήσεις ενάντια στη στάση της κυβέρνησης Μουμπάρακ κατά την ισραηλινή επίθεση στη Γάζα και τώρα μέσω του διαδικτύου πρωτοστατεί στις κινητοποιήσεις ενάντια στο καθεστώς.
Στον πανικό μπροστά στην απώλεια εξουσίας, το καθεστώς προχώρησε στο ακραίο μέτρο, του μπλακ άουτ στις επικοινωνίες (internet και κινητή τηλεφωνία). Η πράξη δεν δείχνει μόνο τη σημασία των σύγχρονων τηλεπικοινωνιακών μέσων στην ανάπτυξη των κοινωνικοπολιτικών αγώνων. Δείχνει επίσης την αδυναμία ελέγχου των επικοινωνιακών ροών, την αδυναμία επιβολής λογοκρισίας. Οι μάχες δεν δίνονται μόνο στους δρόμους, αλλά και στα δίκτυα επικοινωνίας. Πολύ σύντομα ανοίχτηκαν παράπλευροι επικοινωνιακοί οδοί. Εκδηλώνεται διεθνής αλληλεγγύη με προσφορά δωρεάν ιντερνετικών συνδέσεων από ιντερνετικές εταιρείες και ιδιώτες. Ανοίγουν ασύρματες και δορυφορικές συνδέσεις. Τα μηνύματα τελικά ταξιδεύουν παντού μαζί με το μήνυμα: καμιά χώρα δεν μπορεί να μείνει βουβή και αποκλεισμένη από τον υπόλοιπο κόσμο.
Ο καθοριστικός ρόλος του διαδικτύου, στις εξεγέρσεις των χωρών της Μέσης Ανατολής ξαφνιάζει, και δείχνει ότι δεν αποτελεί προνόμιο μόνο των προηγμένων κοινωνιών. Αποτελεί κατακτημένο μορφωτικό και επικοινωνιακό μέσο και του τρίτου κόσμου.  Ταυτόχρονα βέβαια συνιστά και την τεχνολογική βάση κάθε επιχειρηματικής δραστηριότητας. Η  παγκοσμιοποιημένη οικονομία είναι αδύνατον να λειτουργήσει χωρίς διαδίκτυο.
Κάθε φορά που το διαδίκτυο λειτουργεί ως εργαλείο και πεδίο μάχης των νέων κοινωνικοπολιτικών αγώνων, όπως τώρα στη Μέση Ανατολή, τίθεται το ερώτημα αν μπορεί να ελεγχθεί. Στο επίπεδο της διαδικτυακής τεχνολογίας υπάρχει μια διαρκής αντιπαράθεση ανάμεσα σ’ αυτούς που επιδιώκουν ένα ελεγχόμενο μέσο και αυτούς που υπερασπίζονται τον ελευθεριακό του χαρακτήρα.  Κι αυτό συνέβη και τώρα στο παράδειγμα της Μέσης Ανατολής. Βέβαια υπάρχουν και αυτοί που αλλάζουν θέση κατά περίπτωση. Το ζήτημα όμως δεν είναι τόσο απλό. Το διαδίκτυο, όπως αναφέραμε, είναι το κατεξοχήν μέσο της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας. Επόμενα κάθε απόπειρα ελέγχου (και πολύ περισσότερο μπλοκαρίσματος) του, θα  σήμαινε δυσλειτουργία ή ακόμη και διακοπή μέρους των αναρίθμητων οικονομικών πράξεων που γίνονται καθημερινά ανά τον κόσμο. Κι αυτό δεν μπορεί να συμβεί. Δεν μπορεί να θιγεί από κανέναν (ακόμη κι αν διαθέτει την τεχνολογία) η πορεία της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας. Επόμενα και η πραγματικότητα του διαδικτύου δεν μπορεί να ανατραπεί. Η ταχύτητα, η αμεσότητα και ο ελευθεριακός χαρακτήρας του μέσου, θα συνεχίσουν να το χαρακτηρίζουν, και να  αποτελούν το μέσο οργάνωσης των νέων κινημάτων.